Büyüklere Masallar

Öyle filmler vardır ki bizi masalsı dünyalarının içine çekerler. Kimi kitaptan uyarlanmış olsa da özgün olanları da vardır.

Çoğu film, gerçek dünyanın beyaz perdeye yansıtılmasıdır. Tarihi, kurmaca ya da uyarlama… Öyle filmler vardır ki bizi masalsı dünyalarının içine çekerler. Kimi kitaptan uyarlanmış olsa da özgün olanları da vardır. masalsı filmler denilince akla gelen ilk yönetmense Tim Burton.

Yaptığı filmlerle büyüklere masallar anlatan, çocuksu duygularını kaybetmemiş olan yönetmen, yarattığı masal diyarında biz büyük çocuklara gerçek dünyadan soyut; ama bir o kadar da gerçek hikayeler anlatır.

Tim Burton’ın filmlerinde oluşturulan ortam, filmlerinin ana unsurudur. Mekanlar, filmin konusuna göre ya karanlık-sıkıcı ya da renkli-eğlencelidir. Karakterler, masallardaki gibidir: İyiler hep iyi, kötüler de hep kötüdür. İyi olan karakterleri naif bir kişilikteyken kötüler, karanlık, karamsar, bohem bir tarzı yansıtırlar. Yan rollerde ise mutlaka masalsı kahramanlar vardır: Hayvanlar, böcekler, cüceler, iskeletler vs. İyiyle kötünün çatışmasını anlatan filmlerinde, kazanan bazen iyiler olurken bazen de kötülerdir; ancak “kötü” olanın kazandığı durumlarda mutlaka “iyi”nin yararına bir durum da vardır. Filmlerinde müzik önemli bir unsurdur. Bazı filmleri müzikaldir. Çekmiş olduğu uzun metrajlı filmlerden önce 1982 yapımı “Vincent” ve 1984 yapımı “Frankenweenie” isimli kısa filmleri vardır. Bu filmlerle adeta yapacağı uzun metrajlı filmlerin alt yapısını hazırlamıştır. Tim Burton’ın masalsı filmlerini birlikte hatırlayalım:

Beetlejuice (Beter Böcek-1988): Bu filmde yeni evli bir çift araba kazasında ölürler. New England’daki kır evlerinde yaşamaya devam ederler; ancak yeni taşınan ev sahipleri ve onların gotik kızları çifti rahat bırakmazlar. Hayaletçilik oynayarak onları evden kaçırmaya çalışan çiftimizin yardımına Beter Böcek (Michael Keaton) koşar.

Filmde, yönetmenin hayali dünyasındaki karanlık tipler yine başrolde yerlerini alırlar. Bu masalsı dünya, korku öğeleri içermesine rağmen bizi hafif ürpertse de komedi kısmı daha ağır basar. Aynı zamanda müzikaldir.

Edward Scissorhands (Edward Makaseller-1990): Kahramanımız Edward (Johnny Depp), kendisini yaratan mucidin ölmesi üzerine yaratım süreci tamamlanamadan ve makas elleriyle yalnız yaşamaya başlar. Şehirden bir kadın, Edward’ı kendi evine getirir ve ailesiyle tanıştırır. Bu aileyle yaşamaya başlayan Edward’ın, ailenin komşularıyla olan ilişkisi ve evin genç kızıyla yakınlaşmasıyla onun iç dünyasına yolculuğumuz başlar. Film, Edward’ın sosyalleşmesini konu edinir.

Edward, insanın içindeki çocuksu saflığın timsali, toplumun kendisini anlamadığı, sosyal dünyanın yabancısı bir karakterdir. Toplumun içine almadığı Edward, birlikte yaşadığı ailenin kızına olan safça aşkını da yanına alarak kendi evine geri döner. Filmin sonu hüzünlü bitse de Edward’ın “sosyal” olan o yapay toplumdan ayrılışını makul karşılarız.

Mars Attacks (Çılgın Marslılar-1996): Nevada Çölü’ne dost olduklarını söyleyerek inen Marslılar, dünyalılar tarafından büyük bir merakla karşılanırlar. İner inmez silahlarını çıkaran Marslılarla dünyalılar arasında savaş başlar. Marslılar, dünyada istedikleri gibi dolaşıp, yiyip, içip, gezerler. Dünyalılarsa onları geri göndermenin yollarını bulmaya çalışır.

Tim Burton, bu filmiyle yapılmış olan uzaylı filmlerini Ti’ye alır. Onun Marslıları, çizgi filmlerden çıkmış gibi renklilerdir. Dünyaya gelme sebepleri eğlenmek gibidir; tıpkı yaratıcılarının diğer uzaylı filmleriyle eğlenmesi gibi.

Big Fish (Büyük Balık-2003): Daniel Wallace’ın kitabından uyarlanan bu filmde, William Bloom (Billy Crudup), kanser hastası olan babasının son günlerinde onu görebilmek için ailesinin yanına döner ve babasının, çocukluğundan beri kendisine anlattığı masalsı dünyayı en baştan çözümlemeye başlar.

William, çocukluğundan beri babasının anlattığı gerçeklikten uzak, masal dünyasından uzaklaşmaya çalışmış, gerçekçi olabilmek için elinden geleni yapmıştır. Çocukluğu boyunca babasının da gerçeklerini görmesini istemiştir. Ta ki hasta babasının yanına gidip de babasının masallarını tekrar gözden geçirene kadar. Baba-oğulun zıtlaşması babasının zaferiyle sona erer. Aslında anlatılanlar, masal değil William’ın “gerçek dünyası”ndan daha gerçektir. Kim bilir belki de William’ın babası, aslında Tim Burton’ın kendisidir.

Corpse Bride (Ölü Gelin-2005): Animasyon olan bu filmi Tim Burton, Mike Johnson’la birlikte yönetmiştir. Filme bedenini ve sesini veren yönetmenin her zaman tercih ettiği oyuncu: Johnny Depp. 19. yy. Victoria Dönemi’nde Victor isimli bir genç, Victoria’yla evlenmek üzeredir; ancak kendisini evliliğe hazır hissetmez. Yüzük takma merasiminin provasını yaparken yanlışlıkla ölü gelinin parmağına taktığı yüzük, onu, ölülerin diyarına, yeraltına götürür. Ölü gelinse evlenemeden ölmüştür ve Victor’u yıllardır beklediği kocası olarak kabul eder. Victor’sa yaşayanların dünyasına göre eğlenceli bulduğu bu ölüler diyarında kalmaktan memnundur; ancak güzel Victoria’yla evlenmek için geri dönmesi gerektiğinde geride kalbi kırık ölü gelini bırakır. Mutlu sonla bitiyor gibi görünse de aslında, ölü gelinimiz için hüzünlü bir sondur. Onun tesellisi, Victor ve Victoria’nın kendisininki gibi bir sona sahip olmayacaklarıdır.

Bu filmde de Tim Burton’un, kahramanlarının “ölüler” olması ürpertici; ancak renkli, karanlık yer altı dünyasında, gotik karakterleriyle masalın içine gireriz. Film aynı zamanda müzikaldir.

Charlie and The Chocolate Factory (Charlie’nin Çikolata Fabrikası-2005): Willy Wonka (Johnny Depp), ailesinden kalma çikolata fabrikasının yeni veliahdını seçebilmek için bir yarışma başlatır. Çikolata paketlerinin içinden çıkan biletlerin sahibi beş çocuk, fabrikayı gezme hakkını kazanacak ve gezinin sonunda Willy Wonka’nın seçtiği çocuk, çikolata fabrikasının yeni sahibi olacaktır. Filmin sonunda yoksul bir aileden gelen Charlie, fabrikanın yeni sahibidir.

Yönetmen, bu filmde, çikolata fabrikasını, kendine özgü fantastik dünyasına göre biçimlendirmiştir. Fabrikanın işçileri cüceler, sincaplar gibi masalsı yaratıklardır. Sonunda yine iyi olan –yani Charlie- kazanır. Onun iyiliği, Willy Wonka’nın yalnız ve bencil hayatını da değiştirecek gibi görünür.

Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street (Sweeney Todd: Fleet Sokağınn Şeytan Berberi-2007): Bu müzikal, Benjamin Barker (Johnny Depp)’ın yargıç Turpin tarafından haksız yere hapse atılmasının, karısına ve kızına yapılanların intikamını almak için Sweeney Todd kimliğine bürünerek komşusu Nellie Lovett (Helena Bonham Carter)’la işbirliği yapmasıyla başlar. Kısa sürede, Sweeney Todd’ın berberliğinin ünü şehre yayılır. Dükkana gelen herkesi öldüren Sweeney Todd aslında, Nellie’nin karşılıksız aşkına kurban gitmiştir. Film, kasvetli havasına uygun bir şekilde kötü sonla biter.

1979 yılında Broadway’de sahnelenen ve büyük bir sükse yapan müzikali bir de kasvetli, gotik Londra’nın, bohem hayatında kötü bir berber ve komşusu kötü bir kadın kahramanıyla Tim Burton’ın perspektifinden izledik.

Johnny Depp ve Helena Bonham Carter’lı vazgeçilmez oyuncuları ve yarattığı dünyayla Tim Burton masal dünyasının kapılarını, biz büyüklere açar. Küçükken dinlediğimiz masallardan çıkardığımız dersleri yeniden bizlere sunar. Kimi zaman kaybettiğimiz makas ellerdeki gibi çocuksu saflığı, ölü gelinin sonsuz aşkını, Charlie gibi iyilerin her zaman kazanacağını, masal yoluyla “gerçek” olarak bize sunar. Sweeney Todd’un intikamında, kinin insanın kendine zarar veren bir duygu olduğunu; aslında dünyanın Big Fish’teki William’ın dünyası gibi masallar gibi eğlenceli, aynı zamanda da masallar kadar gerçek oluşunu anlatır...

(Bu yazım, daha önce http://www.on5yirmi5.com/'da yayınlanmıştır).